Γράφει η Κων/να Τσιράκη*
Η πραγματικότητα είναι πολύ, πιο σύνθετη απ’ όσο νομίζουμε. Ο ιδεοψυχαναγκασμός και η αρχιτεκτονική, δύο λέξεις, δύο έννοιες εκ διαμέτρου αντίθετες, αποκλείεται να έχουν κάποιο κοινό τόπο, έστω ένα σημείο σύγκλισης. Σήμερα, θα καταρρίψω αυτή την τόσο λανθασμένη σκέψη, καθώς αυτά που ενώνουν την αρχιτεκτονική και τον ψυχαναγκασμό είναι πολλά περισσότερα από αυτά που τα χωρίζουν.
Η Αρχιτεκτονική λογίζεται ως Επιστήμη αλλά και ως Τέχνη. Ως επιστήμη επιδιώκει την εφαρμογή και πιστή εκτέλεση των μελετηθέντων σχεδίων με τη βοήθεια των κατάλληλων υλικών. Αποστολή της (ως επιστήμη) είναι η διαμόρφωση του φυσικού χώρου ως ένα καταφύγιο που εμπεριέχει τα στοιχεία της προφύλαξης, της οικειότητας, της απομόνωσης από τους φρενήρεις ρυθμούς της καθημερινότητας. Ως Τέχνη αποσκοπεί στην διά της ύλης παράσταση του Ωραίου και στη δημιουργία ενός υπαρξιακού συλλογικού χώρου.
Η φύση αποτελεί τον αδέκαστο κριτή ενός κτισμένου χώρου. Η αρχιτεκτονική πράξη ως μία δημιουργική πρωτοβουλία έμπνευσης, αλλά και ως βιωμένη εμπειρία είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τον υποκειμενισμό του ατόμου. Αποτελεί συγχρόνως ένα είδος χειραγώγησης της τέχνης, διαμορφώνοντας την ως βούλεται, αλλά και μία δημιουργική εξωτερίκευση πλήρους ελευθερίας.
Η Αρχιτεκτονική είναι σαν ένας πολυσύνθετος κόσμος. Έχει ένα ανεξιχνίαστο και άκρως πολύπλοκο περιβάλλον, με βάθος και ουσία, με κατά βάση ασχημάτιστες ιδέες και σκέψεις, οι οποίες, στοχεύουν στην αναζήτηση μιας λύσης μέσω πρωτόλειων σχημάτων. Αποτελεί συγχρόνως τόπο γνώσης, βιωματικής εμπειρίας, προνομιακό πεδίο ενεργοποίησης ύψιστων πνευματικών διεργασιών.
Είναι ένας «ζωντανός οργανισμός», με ιδιαίτερη εμβάθυνση στην πολυπλοκότητα, που ασχολείται με τη διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος, αυξημένων απαιτήσεων.
Κύριος στόχος της Αρχιτεκτονικής είναι η αρμονία, τόσο των κανόνων αισθητικής όσο και της οπτικής, σε συνδυασμό με την αντίστοιχη ενσυναίσθηση – είτε ενεργητική, είτε παθητική – που δημιουργεί σε κάθε άτομο ξεχωριστά. Επιδιώκει, δηλαδή, τη «χρυσή τομή» μεταξύ δημιουργήματος και δημιουργού. Αυτή η «χρυσή τομή» επιτυγχάνεται με τα δομικά στοιχεία-τα οποία αποτελούν και τις βασικές αρχές της Αρχιτεκτονικής-δηλαδή με την Ισορροπία, την Εγγύτητα, την Ευθυγράμμιση, την Επανάληψη, την Αντίθεση και τέλος, το Χώρο. Ο συνδυασμός τους δημιουργεί τη σταθερότητα και τη δομή, τη σύνδεση των επιμέρους στοιχείων, την τάξη και την οργάνωση, τη συνέπεια και την εναρμόνιση των αντιτιθέμενων στοιχείων.
Η αρχιτεκτονική δημιουργία αποτελεί μία πολυσύνθετη πνευματική διαδικασία που ενεπλέκει ένα πλήθος παραμέτρων, όπως ακριβώς και η «αρχιτεκτονική» ανάλυση του ατόμου. Η διαδικασία ωρίμανσης ενός ανθρώπου και μιας αρχιτεκτονικής σύνθεσης αποτελεί μία δυναμική αλληλεπίδραση παραγόντων, ένα μοίρασμα εμπειριών, που τοποθετείται μέσα σε ένα πλαίσιο αμοιβαίας συμπαράστασης. Τόσο ένα αρχιτεκτονικό δημιούργημα, όσο και ο ίδιος ο άνθρωπος, διεκδικούν το αίσθημα της αποδοχής, της εμπιστοσύνης και της αλληλεγγύης από την ομάδα στην οποία απευθύνονται ή ανήκουν. Όπως ο άνθρωπος ζει σε μία κοινωνία, έτσι και ένα δημιούργημα αρχιτεκτονικής επιζητά τη δική του θέση στην κοινωνία έτοιμο να δεχτεί την κριτική και τα σχόλια, εποικοδομητικά ή μη, από κάθε ενδιαφερόμενο.
Η Αρχιτεκτονική και η Ψυχοθεραπεία επιζητούν επίμονα και επιδιώκουν μία αμφίδρομη διαδικασία ανάλυσης και σύνθεσης. Δηλαδή, προυποθέτουν τη μελέτη των συστατικών στοιχείων, την ευαισθητοποίηση ως προς το μοναδικό χαρακτήρα, την ιεράρχηση όλων των εμπλεκομένων παραγόντων. Η εμβάθυνση και απο τις δύο αυτές επιστήμες, επισημαίνει τη μοναδικότητα του κάθε έργου και του κάθε ατόμου αντίστοιχα, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους αλλά και τη δεκτικότητά τους στις επιδράσεις αλλά και στις αλληλεπιδράσεις.
Η κατανόηση των μηχανισμών παραγωγής ενός αστικού περιβάλλοντος συμβάλλει στην συνειδητοποίηση των διαθέσιμων μέσων και των δυνατοτήτων επέμβασης σε αυτά. Έτσι, ακριβώς λειτουργεί και η κατανόηση της πολυλειτουργικότητας του εγκεφάλου και της πολυπλοκότητας της ψυχοσύνθεσης και της ανακάλυψης της δημιουργίας ενός ιδεοψυχαναγκασμού. Για να το θέσω με αρχιτεκτονικούς όρους, ο εγκέφαλος διαθέτει την ικανότητα οργάνωσης ενός ιδιαίτερα πολύπλοκου κυκλοφοριακού δικτύου, το οποίο οφείλει να ανταποκρίνεται πλήρως στη δυνατότητα περιήγησης ενός πολυπληθούς και ανομοιογενούς κοινού, πιο συγκεκριμένα των ιδεών, των σκέψεων και των ιδεοψυχαναγκασμών.
Το στρεσογόνο και άκρως πιεστικό κοινωνικό άγχος του σύγχρονου ανθρώπου οδηγεί σε μία έκρηξη ιδεοψυχαναγκασμών. Ο ψυχαναγκασμός προέρχεται από τον ψυχισμό του ατόμου, όμως βρίσκεται αντίθετα του Εγώ του, καθώς δεν μπορεί ούτε να τον περιορίσει ούτε να απαλλαγεί από αυτόν. Οι επαναλαμβανόμενες ψυχοπαθολογικές εκδηλώσεις λαμβάνουν τη μορφή εξωτερικών ή εσωτερικών πράξεων και επιβάλλονται απο τον ίδιο τον άνθρωπο με έσωθεν διαταγές. Έχουν τη μορφή τελετουργίας, με στόχο και σκοπό να μειωθεί το δημιουργηθέν άγχος.
Ο ιδεοψυχαναγκασμός μαζί με τις ιδεοληψίες ανήκουν στην ευρύτερη ομάδα των νευρώσεων, των διαταραχών συμπεριφοράς όπου το άτομο αδυνατεί να αντιμετωπίσει το άγχος του και τις ενδοψυχικές του συγκρούσεις. Το άτομο δηλαδή διακατέχεται από ενοχές αλλά και από την πίεση του ΥπερΕγώ του, με αποτέλεσμα ο ηθικός κώδικάς του (το Εγώ του) να συγκρούεται με τις ασυνείδητες ιδέες του. Πάρα ταύτα, οι νευρώσεις δεν αποδιοργανώνουν την προσωπικότητα του ατόμου, ούτε του επιτρέπουν να δημιουργήσει τη δική του ιδεατή εικόνα μέσω ψευδαισθήσεων. Ο πάσχων έχει πλήρη επίγνωση της πραγματικότητας γύρω του.
Ανατρέχοντας στον Μεσαίωνα, οι ιδεοληψίες θεωρούνταν ως ενδείξεις σατανικής επέμβασης πάνω στα άτομα και αντιμετωπίζονταν μόνο με εξορκισμό. Τον 19ο αιώνα, η ιδεοψυχαναγκαστική νεύρωση λογιζόταν ως ένα είδος «τρέλας». Όμως ο Freud ήταν αυτός, που αναζήτησε τον υπεύθυνο για τις νευρώσεις μηχανισμό, μελετώντας τη ψυχική δομή πάνω στην οποία στηριζόταν η ιδεοψυχαναγκαστική συμπτωματολογία. Πυρήνας της νεύρωσης, σύμφωνα με τον Freud, είναι η ασυνείδητη ενδοψυχική σύγκρουση. Πιο συγκεκριμένα, το Εγώ φοβάται την τιμωρία από το ΥπερΕγώ, το οποίο λειτουργεί ως ένας αυστηρός δικαστής.
Για να αντισταθεί, επομένως, το αδύναμο Εγώ στις καταστροφικές ενορμονήσεις του Εκείνου αναπτύσσει εξ αντιδράσεως διάφορες νευρώσεις και κατ’ επέκταση ψυχαναγκασμούς, όπως η σχολαστικότητα, η εξωφρενική τάξη και συμμετρία, η τελειοθηρία, η αναποφασιστικότητα με την επιτακτική προσκόλληση σε προτεραιότητες, η απολύμανση και η καθαριότητα, οι τύψεις, οι επαναλαμβανόμενες πράξεις που συνδυάζουν τον απόλυτο έλεγχο με την εξουσία. Αυτές οι σκέψεις και οι λειτουργίες του ατόμου το καθορίζουν δραματικά, ενέχουν έντονα το στοιχείο της μανίας και εν τέλει μεταμορφώνονται σε εμμονές.
Οι εμμονές αυτές διαταράσσουν τη φυσιολογική λειτουργία του ατόμου, παρεμποδίζουν τις καθημερινές, επαγγελματικές και κοινωνικές δραστηριότητές του, δημιουργούν έντονη δυσφορία και μείωση της λειτουργικότητάς του. Για τον ασθενή/πάσχοντα, οι ιδεοληπτικές σκέψεις λειτουργούν ως μία ‘‘μόλυνση του εγκεφάλου’’ του. Ο άνθρωπος μέσα από την εκδήλωση του καταναγκασμού του, επιθυμεί να ελέγξει το απροσδόκητο και να καταλαγιάσει το –πολύ βαθύτερης ψυχικής αιτίας-άγχος του αλλά και να ανταποκριθεί στις ιδεοληψίες του. Οι καταναγκασμοί του αυτοί όμως δεν συνδέονται ρεαλιστικά με την ιδέα ή την εικόνα που στοχεύουν να εμποδίσουν ή να εξουδετερώσουν και η αυξανόμενη αίσθηση άγχους του μπορεί να φτάσει σε βαθμό πανικού.
Νευρώσεις εντοπίζονται και στην αρχιτεκτονική, ως στοιχεία που χρησιμεύουν κυρίως για να παραλαμβάνουν, να μεταβιβάζουν και να υπογραμμίζουν τις ωθήσεις των θολωτών κατασκευών, όπως ο τρούλος, ο θόλος και το σταυροθόλιο. Οι νευρώσεις αποτέλεσαν ένα άγνωστο στοιχείο στην κλασική Ελληνική και Ρωμαική αρχιτεκτονική. Εμφανίστηκαν για πρώτη φορά σε ισλαμικά αρχιτεκτονικά δημιουργήματα και ύστερα, πέρασαν στη γοτθική αρχιτεκτονική ως ένα ουσιώδες μέλος της κατασκευής και της διακόσμησής της. Αποτέλεσαν κατά κύριο λόγο χαρακτηριστικό διακριτικό της, και συνέχισαν να υπάρχουν και κατά την περίοδο της Αναγέννησης.
Άρα, αντιλαμβανόμαστε ότι οι νευρώσεις δεν αποτελούν απλώς μία κοινή λέξη ανάμεσα στην Αρχιτεκτονικη και τη Ψυχοθεραπεία και κατ’ επέκταση τον ψυχαναγκασμό, με τον οποίο, ασχολούμαστε σήμερα. Οι δύο αυτές Επιστήμες δεν είναι αλληλοσυγκρουόμενες, αλλά αλληλοσυμπληρώνονται, βαίνουν διαλλήλως και ταυτίζονται σε πλείονα καίρια σημεία.
Εν αρχήν, ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός είναι μία αμφίδρομη διαδικασία ανάλυσης – σύνθεσης, κατά την οποία, η γνώση τροφοδοτεί τις ιδέες για την παραγωγή ενός έργου και αντιστρόφως. Η ερμηνεία των επιτευγμάτων του παρελθόντος είναι μία βασική διαδικασία για την πρόοδο της αρχιτεκτονικής σκέψης. Αντίστοιχα, στην Ψυχοθεραπεία, η ανάλυση του παρελθόντος του ανθρώπου είναι μία βασική διαδικασία για την εσωτερική του άνθηση προς την ψυχολογική του άνοδο, πρόοδο και ηρεμία.
Εν συνεχεία, εξωτερικοί παράγοντες ως προς την αρχιτεκτονική, όπως οι πολιτικές και οικοδομικές δομές εξουσίας, παίζουν σημαντικό ρόλο. Ο χώρος δεν πλάθεται τυχαία και ασυνείδητα, αλλά δομείται και συντίθεται. Έτσι ακριβώς, η προσωπικότητα του ανθρώπου «δομείται και συντίθεται» και από εξωτερικούς παράγοντες, όχι μόνο από εσωτερική «ανησυχία», στο να αναπτύξουν ψυχαναγκασμούς, ως απόρροια μιας καθημερινής ρουτίνας, της μίμησης από τα πρόσωπα του περιβάλλοντός τους ή ακόμα και της ταύτισης με ένα πρόσωπο(σε μικρότερη-κυρίως παιδική ηλικία).
Για πολλούς ανθρώπους, η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή αρχίζει είτε κατά την παιδική ή εφηβική ηλικία, είτε κατά την πρώιμη ενήλικη ζωή. Επηρεάζει άντρες και γυναίκες σε ίσες ποσοστώσεις και αποτελεί μία σταδιακά επιδεινούμενη και χρόνια διαταραχή με ιδιαίτερη ψυχολογική επιβάρυνση στο ίδιο το άτομο και στο άμεσο κοντινό του περιβάλλον.
Η διαταραχή αυτή εντοπίζεται αρκετά συχνά σε ανθρώπους με υψηλή κοινωνική θέση ή με υψηλό πνευματικό επίπεδο. Ακόμα έχει παρατηρηθεί ότι πολλές φορές ενυπάρχει το στοιχείο της κληρονομικότητας και της προδιάθεσης στους ψυχαναγκασμούς. Βέβαια, αξίζει να αναφερθεί ότι χαρακτηριστικά ανήκοντα παραδοσιακά στην Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή, αν είναι μειωμένα και ελέγχονται περιοριστικά, μπορούν να χρησιμοποιηθούν προς όφελος του ατόμου, και να λειτουργήσουν εν τη μορφή χαρίσματος. Για παράδειγμα, η σχολαστικότητα, η καθαριότητα και η απολύμανση αποτελούν προνόμια και απαραίτητα προσόντα για ένα γιατρό.
Η αρχιτεκτονική ανάλυση θεμελιώνεται στην ανθρωποκεντρική, πολιτιστική, κοινωνική και αισθητική παιδεία και τροφοδοτεί τη στρατηγική σχεδιασμού, η οποία ενεργοποιεί τη διαδικασία της επινόησης (και της συγκρότησης χώρων). Κατά παρόμοιο τρόπο, πραγματοποιείται η ανάλυση του ανθρώπου μελετώντας τους επιμέρους παράγοντες που τον απαρτίζουν, έτσι ώστε να τροφοδοτηθεί ο στρατηγικός σχεδιασμός για την αντιμετώπιση των ψυχαναγκασμών του.
Η επικοινωνία του σύγχρονου ανθρώπου με το παρελθόν του δεν είναι αυτονόητη, αλλά απαιτεί μία ιδιαίτερη ψυχική προετοιμασία. Σε αυτή τη ψυχολογική του μετάβαση, το φυσικό περιβάλλον δρά ευεργετικά, καθώς τον εμπνέει στο να εισέλθει σε ανώτερες πνευματικές ενασχολήσεις για τη μέθεξη του παρελθόντος.
Το βλέμμα του αρχιτέκτονα και το βλέμμα του ψυχανάλυτη συμπίπτουν. Αμφότεροι βλέπουν, παρατηρούν, σημειώνουν, αναλύουν, κατανοούν, ταξινομούν και εμβαθύνουν. Προσπαθούν από το βάθος και τη σκιά να οδηγήσουν και να οδηγηθούν προς το φως. Επικεντρώνονται στα ‘’συμπτώματα’’ και όχι στην προσωπικότητα. Τα κοντινά πλάνα τους είναι πιο λεπτομερή, τα μακρινά πιο αφαιρετικά. Κρατούν μόνο το κυρίαρχο στοιχείο κάθε φορά.
Η αρχιτεκτονική σκέψη και λογική είναι πάντα συνθετική, όπως ακριβώς και το άτομο. Βασίζεται σε συνεχείς μετασχηματισμούς που προυποθέτουν αποφάσεις, θέσπιση αρχών και κανόνων, στο σκέπτεσθαι δια του πράττειν αλλά και στο πράττειν διά του σκέπτεσθαι, στην προσπάθεια και τη δοκιμή που μπορεί να οδηγήσει σε ένα λάθος.
Η Αρχιτεκτονική και η Ψυχανάλυση-με όλες τις δαιδαλώδεις διακλαδώσεις της – είναι η κάθε μία τους ξεχωριστά ένας χώρος ανάπτυξης σχέσεων μεταξύ αντικειμένων, ανθρώπων, σκέψεων και ιδεών, παρελθόντος και παρόντος και κυρίως μνήμης και μέλλοντος.
Εν κατακλείδι, ειδική μνεία είναι σκόπιμο να γίνει στο συνδυασμό της Νευροεπιστήμης με την Αρχιτεκτονική, η οποία έχει ως στόχο να κατανοήσει πως οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται και ζουν ένα αρχιτεκτονικό δημιούργημα σε βιολογικό επίπεδο και πως το περιβάλλον διαμορφώνει θετικά τη ζωή, την υγεία και την ευτυχία του ατόμου.
Η νευροαρχιτεκτονική μελετάται χρόνια-εν αγνοία των ανθρώπων. Η ιστορία του Jonas Salk, του δημιουργού του εμβολίου πολιομυελίτιδας είναι χαρακτηριστική. Ο Salk, μόνο μετά την απομόνωσή του σε ένα μοναστήρι εξαιρετικής αρχιτεκτονικής, κατάφερε να καθαρίσει το μυαλό του και τελικά να ανακαλύψει τη θεραπεία της πολιομυελίτιδας.
Έχει παρατηρηθεί οτι η εφαρμογή της νευροεπιστήμης στην Αρχιτεκτονική αυξάνει τη δυνατότητα μάθησης στα σχολεία και έχει καλύτερα αποτελέσματα σωματικής και ψυχικής ίασης στα νοσοκομεία. Υπάρχει, δηλαδή, έντονη αλληλεπίδραση μεταξύ Αρχιτεκτονικής και ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης.
Η αλματώδης εξέλιξη της τεχνολογίας στη σύγχρονη εποχή που ζούμε, δίνει πλέον τη δυνατότητα μέτρησης της ψυχικής κατάστασης ενός ανθρώπου με βάση τον καρδιακό του παλμό. Με αυτό τον τρόπο, μελετάται ο θετικός αντίκτυπος της Αρχιτεκτονικής και του περιβάλλοντος εν γένει στην υγεία, την αποτελεσματικότητα και τη δημιουργικότητα του ανθρώπου.
Η «Βιοφιλία» επιδεικνύει τη σημασία των χαρακτηριστικών, της συνοχής και της αισθητικής απήχησης. Η ομορφιά δεν βρίσκεται μόνο στο «μάτι του θεατή», αλλά είναι αποτέλεσμα σύνθετης δομικής αλληλεπίδρασης ανάμεσα στο θεατή και το περιβάλλον, με σημαντικές και θετικές επιπτώσεις στην υγεία και την ευεξία του.
Η πραγματικότητα, όπως προείπα, είναι τελικά αρκετά πιο σύνθετη απ’όσο νομίζουμε, έτσι ώστε να μπορούν να συγκλίνουν δύο έννοιες-φαινομενικά- εκ διαμέτρου αντίθετες, όπως η Αρχιτεκτονική ανήκουσα στις θετικές επιστήμες και η Ψυχοθεραπεία ανήκουσα στις θεωρητικές επιστήμες. Όπως έχει πει και ο Aleister Crowley: “Εξισορροπήστε κάθε σκέψη με την αντίθετή της. Με την ένωσή τους θα διαλυθούν οι ψευδαισθήσεις”.
Αγαπητοί,
Ο προβληματισμός μας σχετικά με τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής και ιδιαιτέρως του ψυχαναγκασμού ως φαινομένου, ας αποτελέσει την αφετηρία της δικής μας παραγωγικής δυναμικής, ώστε να δώσουμε ώθηση για την αναγνώριση και αποδοχή των ψυχαναγκασμών, παραμερίζοντας τις προκαταλήψεις, και τονίζοντας τη σημασία και τη συμβολή της θεραπείας και της ψυχολογικής υποστήριξης των ανθρώπων που μπορούν και θέλουν να βοηθήσουν τον εαυτό τους!
Βιβλιογραφία
Ελληνική Βιβλιογραφία
- Κουρέα, Κ. & Ευθυμίου, Κ. (2006). Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Στο Κ. Ευθυμίου κσ: Ένας σύντομος οδηγός για τις ψυχικές διαταραχές και την αντιμετώπισή τους με το γνωσιακό συμπεριφοριστικό μοντέλο ψυχοθεραπείας (σελ. 53-69). Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα.
- Μαρτινίδης. Π. (1990). Οι λέξεις στην αρχιτεκτονική και την επιστημονική σκέψη, Αθήνα: Σμίλη.
- Τραχανάς, Σ. (2004). Το φάντασμα της όπερας: η επιστήμη στον πολιτισμό μας. Κρήτη: Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης.
- Χριστοπούλου, Α. (2008). Εισαγωγή στην Ψυχοπαθολογία του Ενήλικα. Αθήνα. Εκδόσεις Τόπος.
Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία
- American Psychiatric Association, (2004). Διαγνωστικά Κριτήρια DSM-IV-TRTM. Αθήνα. Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας.
- Jenike, M. A., Baer, L., Minichiello, W.E., Obsessive-Compulsive Disorders: Theory and Management, ed. 2, Year Book PUBLISHING, Chicago, 1990.
- Kaplan, H. I., Saddock, B. J., Comprehensive Textbook of Psychiatry, 6th ed., Williams & Wilkins, Baltimore, 1995.
- Kellert, S. R., Heerwagen, J. & Mador, M. (2008). Biophilic Design: The theory, science and practice of bringing buildings to life. New York: John Wiley & Sons.
- Lamagnere, F. (1999). Μανίες, φοβίες και έμμονες ιδέες. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη.
- Laplance, J. et Pontalis, J.-B., Λεξιλόγιο της ψυχανάλυσης, Αθήνα, Εκδόσεις Κέδρος, 1986.
- Lykouras, L., Michopoulos, J., “Anxiety Disorders and Obsessity”, Psychiatriki, 22 (4) 2001.
- National Institute of Mental Health:Obsessive- Compulsive Disorder
- Salingaros, N. A. (2005). Biophilia and Healing Environments, available online from Terrapin Bright Green, New York, and printed from Levellers Press, Amherst, Massachusetts.
- Sigmund Freud, , Εισαγωγή στη ψυχανάλυση, Εκδ. Δαμιανός, Μετάφραση: Δ. Π. Κωστελένος, Αθήνα 2006.
- Wilson, M. A. (1996). The socialization of architectural preference. Journal of Environmental Psychology, 16(1), 33-44.
- Valery, P. (1935). (α΄ανατύπωση). Ευπαλίνος ή ο Αρχιτέκτων. (Ε. Λαμπρίδη, Μτφρ.). Αθήνα: Εκδόσεις Άγρα και Ακαδημία Αθηνών Κληροδότημα Έλλης Λαμπρίδη.
Ανάλυση Εννοιών
Η ψυχική Δομή:
α) Εγώ: Αποτελείται από συνειδητό και ασυνείδητο μέρος. Στο συνειδητό ευρίσκεται το οργανωμένο μέρος της προσωπικότητας και προσπαθεί να ικανοποιήσει τις επιθυμίες του εκείνου λαμβάνοντας υπόψιν του περιορισμούς της πραγματικότητας. Το ασυνείδητο μέρος εμπεριέχει τους μηχανισμούς άμυνας
β) Εκείνο: Εμπεριέχει τις βιολογικές ανάγκες και εσωτερικές ενορμήσεις του ατόμου. Το Εκείνο είναι το ασυνείδητο μέρος του εαυτού μας και το γνωρίζουμε από την έρευνα των ονείρων και την δημιουργία των νευρωσικών συμπτωμάτων.
γ) Υπερεγώ: Στοχεύει στην τελειότητα και αποτελείται από ένα στενά οργανωμένο μέρος της προσωπικότητας. Είναι κυρίως ασυνείδητο, το οποίο εμπεριέχει τα ΜΗ, τα ΔΕΝ, και τα ΠΡΕΠΕΙ που μας έμαθε το οικογενειακό μας περιβάλλον. Μετά από νεότερες έρευνες επικρατεί η άποψη, πως εντός του δικού μας υπερεγώ, εμπεριέχεται και το υπερεγώ των γονιών μας.
Η αρμονική συνεργασία του Εκείνου, του Εγώ και του Υπερεγώ χαρακτηρίζει την λειτουργία του καλά προσαρμοσμένου ανθρώπου. Αντίθετα η συμπεριφορά του νευρωτικού, ψυχωτικού ή διαταραγμένου στον χαρακτήρα ή την προσωπικότητα ατόμου, μπορεί να θεωρηθεί ως αποτέλεσμα της διαταραχής της δυναμικής ισορροπίας των τμημάτων αυτών της προσωπικότητας.
δ) Βιοφιλία: Η υπόθεση της βιοφιλίας που ονομάζεται επίσης BET υποδηλώνει ότι οι άνθρωποι έχουν μια έμφυτη τάση να αναζητούν συνδέσεις με τη φύση και άλλες μορφές ζωής.
Στην αρχιτεκτονική, ο βιοφιλικός σχεδιασμός είναι μια βιώσιμη στρατηγική σχεδιασμού που ενσωματώνει την επανασύνδεση των ανθρώπων με το φυσικό περιβάλλον. Μπορεί να θεωρηθεί απαραίτητο συμπλήρωμα στην πράσινη αρχιτεκτονική, η οποία μειώνει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του δομημένου κόσμου. Οι Caperna και Serafini ορίζουν το βιοφιλικό σχεδιασμό ως αυτό το είδος αρχιτεκτονικής, το οποίο είναι ικανό να παρέχει την εγγενή ανάγκη μας για σύνδεση με τη ζωή και τις ζωτικές διαδικασίες. Σύμφωνα με το Caperna και Serafini, η βιοφιλική αρχιτεκτονική χαρακτηρίζεται από τα ακόλουθα στοιχεία: i) τη νατουραλιστική διάσταση, (ii) την ολότητα του τόπου, δηλαδή “τη βασική δομή του τόπου” και (iii) τη “γεωμετρική συνοχή”, δηλαδή, ο φυσικός χώρος πρέπει να έχει μια τέτοια γεωμετρική διαμόρφωση ικανή να εκτοξεύσει τις συνδέσεις ανθρώπινη διάσταση και χτισμένο και φυσικό περιβάλλον.
Ομοίως, ο βιοφιλικός χώρος έχει οριστεί ως το περιβάλλον που ενισχύει τη ζωή και στηρίζει τις κοινωνιολογικές και ψυχολογικές συνιστώσες ή, με άλλα λόγια, είναι σε θέση: να μην επιβαρύνει το γνωστικό μας σύστημα, να συλλέγει και να αναγνωρίζει περισσότερες πληροφορίες με τον ταχύτερο και αποτελεσματικότερο τρόπο, να ενθαρρύνει το βέλτιστο αισθητικό σύστημά μας-από άποψη νευροκινητικής επιρροής, αποφεύγοντας τόσο τα καταθλιπτικά όσο και τα συναρπαστικά αποτελέσματα, που επηρεάζουν το συναισθηματικό και βιολογικό σύστημα του ανθρώπου.
Ο βιοφιλικός σχεδιασμός είναι μια έννοια που χρησιμοποιείται μέσα στην οικοδομική βιομηχανία για την αύξηση της συνδεσιμότητας των κατοίκων στο φυσικό περιβάλλον μέσω της χρήσης της άμεσης φύσης, της έμμεσης φύσης και των συνθηκών χώρου. Χρησιμοποιείται τόσο σε κτίρια όσο και σε επίπεδο πόλεων και υποστηρίζεται ότι η ιδέα αυτή έχει υγειονομικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη για τους κατοίκους και τα αστικά περιβάλλοντα, με μικρά μειονεκτήματα. Αν και το όνομά του εμφανίστηκε στην πρόσφατη ιστορία, οι δείκτες βιοφιλικού σχεδιασμού έχουν παρατηρηθεί στην αρχιτεκτονική από το παρελθόν(Κρεμαστοί Κήποι της Βαβυλώνας).
Τα οφέλη για την υγεία
Έχει διαπιστωθεί ότι στοιχεία, όπως ο ήχος της φύσης, βελτιώνουν την ψυχική υγεία κατά 37% ταχύτερα από τον παραδοσιακό αστικό θόρυβο μετά την έκθεση του στρες. Στην ίδια μελέτη, παρατηρήθηκε ότι όταν οι χειρουργημένοι ασθενείς εκτέθηκαν σε αρωματοθεραπεία, το 45% χρησιμοποίησε λιγότερη μορφίνη και το 56% χρησιμοποίησε λιγότερα παυσίπονα συνολικά.
Μια άλλη μελέτη των Kaitlyn Gillis και Birgitta Gatersleben διαπίστωσε ότι η συμπερίληψη των φυτών σε εσωτερικά περιβάλλοντα μειώνει το άγχος και αυξάνει την ανοχή του πόνου. Η χρήση των υδάτινων στοιχείων και η ενσωμάτωση των απόψεων της φύσης είναι επίσης διανοητικά επανορθωτική για τους ασθενείς. Κατά την έρευνα των επιπτώσεων της βιοφιλίας σε νοσοκομειακούς ασθενείς, ο Peter Newman και η Jana Soderlund διαπίστωσαν ότι με την αύξηση της ποιότητας στα νοσοκομειακά δωμάτια μειώνεται η κατάθλιψη και ο πόνος στους ασθενείς, γεγονός που με τη σειρά του μείωσε τις διαμονές από 3,67 ημέρες σε 2,6 ημέρες. Σε βιοφιλικές πόλεις, ο Andrew Dannenberg έδειξε ότι υπάρχουν υψηλότερα επίπεδα κοινωνικής σύνδεσης και καλύτερης ικανότητας αντιμετώπισης των κρίσεων της ζωής· αυτό έχει οδηγήσει σε χαμηλότερα ποσοστά εγκληματικότητας από βία και επιθετικότητα.
*Κλινική ψυχολόγος
Ψυχοθεραπεύτρια – Ομαδική Αναλύτρια
